Non sei se vos parachedes a pensar que nun momento determinado da historia alguén tivo que ter a idea de protexer determinados espazos naturais, creando legalmente unha figura administrativa de protección, que daría lugar ao que hoxe coñecemos como parques nacionais. Sen dúbida, podería dicirse que froito desas reflexións, Galicia conta hoxe co parque nacional mariño máis grande de España, o Parque Nacional Marítimo-Terrestre das Illas Atlánticas de Galicia.
Foi a mediados do século XIX, cando o artista estadounidense George Catlin (1796-1872), despois de realizar varias viaxes entre os pobos nativos de América do Norte, América Central e América do Sur, propuxo unha solución innovadora para enfrontarse a unha nova realidade, na que a revolución industrial foi cambiando a forma en que a humanidade se adaptaba ao mundo que a rodeaba. Catling suxire que a fauna e a cultura autóctonas estaban en perigo, e consideraba que “só poden ser preservadas se o goberno federal crea unha política de protección especial”. En relación con esta liña de pensamento, o magnate e conservacionista Stepehn Mather, xunto co xornalista Robert Sterling, promoven unha campaña de apoio ás calidades históricas e paisaxísticas destes parques, así como ás súas posibilidades como lugares de esparcemento e educación. Esta campaña levou á creación do Servizo de Parques Nacionais dos Estados Unidos en 1916, onde se estableceu o mandato da axencia “de conservar os espazos naturais e históricos e os obxectos que neles se atopan, ademais de protexer estes lugares de forma que poidan ser preservados para o goce das xeracións futuras”.
No contexto europeo, España foi pioneira nas políticas de conservación, aprobando o 8 de decembro de 1916 a primeira Lei de Parques Nacionais, que recolle o concepto estético e paisaxístico de parque nacional, ao abeiro da cal foron declarados en 1918, os dous primeiros parques nacionais españois, a Montaña de Covadonga e Ordesa. Ao longo do século XX, os parques nacionais non só creceron en número e extensión, senón que evolucionaron os modelos de xestión para favorecer a conservación destes espazos, tendo sempre como obxectivo prioritario o uso e disfrute público, e a mellora do coñecemento científico da súa natureza e valores culturais. Nesta liña, partindo da experiencia e coñecemento acumulado, implantouse en España un modelo de xestión pioneiro, adaptado ao seu modelo político e administrativo, onde a xestión directa de cada parque corre a cargo das comunidades autónomas, mentres que a xestión da rede de parques e a súa coordinación depende da administración xeral do Estado. Este novo modelo, que tamén reforza os mecanismos de maior participación de todos os interesados, quedou recollido na Lei 30/2014 de Parques Nacionais.
No caso de Galicia, o Parque Nacional Marítimo-Terrestre das Illas Atlánticas naceu no ano 2002 cando as Audiencias Nacionais, a proposta do Parlamento de Galicia, concederon ás Illas Atlánticas a categoría de Parque Nacional, co obxectivo entre outros de “protexer a integridade dos seus ecosistemas e garantir a protección, recuperación, promoción e difusión dos seus valores ambientais e culturais”. Formado por catro arquipélagos e as súas augas circundantes, este parque nacional pódese considerar unha das mellores representacións dos ecosistemas ligados ao océano Atlántico. Aínda que na súa parte terrestre atopamos ecosistemas de gran valor, é a súa parte mariña, que representa o 86% do territorio do Parque, a que alberga un ecosistema mariño único no mundo, cunha biodiversidade non comparable a outras rexións do planeta. Sen dúbida, a produtividade das súas augas explica que durante séculos os produtos do mar sexan o sustento dunha importante actividade pesqueira nesta comarca, onde a cultura mariñeira marcou e marca a nosa forma de falar, os nosos cantos populares, a nosa gastronomía ou todos aqueles aspectos que nos definen como pobo.
Non obstante, a creación do Parque Nacional Marítimo-Terrestre Illas Atlánticas de Galicia tamén serviu para situar esta pequena rexión Atlántica no mapa turístico nacional e estranxeiro, atraendo ao longo dos anos un número crecente de visitantes, o que xerou e continua a xerar debates entre os diferentes axentes sociais que operan neste territorio, onde uns suxiren que a balanza debe inclinarse pola conservación, mentres que outros tratan de protexer os seus intereses económicos. Como en calquera gran acordo, hai que chegar a un punto intermedio, pero para iso non debemos esquecer, como sinalou o antigo director do Servizo de Parques Nacionais dos Estados Unidos, Newton B. Drury, que os parques nacionais se manteñen non só para preservar paisaxes pintorescas e lugares históricos, senón que teñen un valor único por “coidar as mentes e os espíritos das persoas”, e por iso, é a nosa obriga protexelos para o disfrute das xeracións futuras.
